Expo en publicatie 'Witte raven van 't verzet'

Het verzet tegen de Duitse bezetting in ons land is niet alleen een zaak van Belgen. Na de oorlog erkent de Belgisch staat ook enkele duizenden verzetsmensen die in het buitenland geboren zijn. De meesten komen uit de buurlanden, maar sommigen komen uit Congo, China en andere ver weg gelegen landen. Met ‘Witte raven van ’t verzet’ brengt het Vredescentrum deze vaak vergeten groep onder de aandacht. Vanaf september vertellen een expo en een publicatie de levensverhalen van enkelen onder hen.

Maak kennis met 'Eddy' Atteya

Op 4 september 1944, de dag waarop Britse tanks Antwerpen binnenrollen, deelt het verzet wapens uit aan burgers. Mohammed El Hadi Atteya (1917-1972) weet een geweer te bemachtigen. De 27-jarige Mohammed – die Eddy wordt genoemd – is geboren in Egypte. Sinds 1930 woont hij in Antwerpen waar zijn vader een tweedehands meubelzaak runt. Samen met zijn vrouw Rosalia Hendrika Nieuwlaat en hun zoontje Frederik (Freddy) Georges woont hij eerst in Antwerpen en verhuist daarna naar Mortsel. Het is op die laatste plek dat het gezin Atteya-Nieuwlaat op 5 april 1943 ternauwernood aan de dood ontsnapt. Geallieerde bommenwerpers missen de Erla-fabriek en zorgen voor een bijzonder zware tol in de Mortselse woonwijken: 936 mensen, waaronder 250 kinderen, komen om het leven. Ook de woonst van de Atteya’s wordt zo goed als weggevaagd.

Gewapend weerstander

Terug naar de dag van de bevrijding. Samen met twee medestanders trekt de gewapende Mohammed Atteya naar Berchem. Daar schakelen ze enkele mitrailleursnesten uit in de omgeving van Kazerne 7/8 en het station. Wanneer Mohammed verneemt dat een SS’er elders in Berchem burgers heeft gedood die de Belgische driekleur hebben uitgehangen, spoort hij hem op en schiet hem neer.

Onder de indruk van zijn moed neemt de Patriottische Milities, een verzetsbeweging van linkse signatuur, Mohammed op in haar rangen. In de daaropvolgende maanden neemt hij deel aan militaire operaties in Merksem, Putte, Wijnegem en bij de bevrijding van Kallo. Op 18 november 1944 wordt hij gedemobiliseerd. Na de oorlog wordt Mohammed erkend als ‘gewapend weerstander’.

Rijkere, meer diverse geschiedenis

Mohammed Atteya is een van de zeven personen wiens verhaal wordt verteld in de pop-upexpo ‘Witte raven van ’t verzet’. Die opent in september 2025 in het stadhuis. Een ruimere selectie levensverhalen van verzetsmensen van buitenlandse afkomst is vanaf dan ook te lezen in een nieuwe publicatie. Deze mensen hebben Chinese, Italiaanse, Arabische, Russische, Joodse, Congolese en Poolse wortels. De publicatie vertelt ook het verhaal van deze gemeenschappen in België voor en ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. En ten slotte komen ook drie verhalen aan bod van mensen van niet-Belgische origine die uit verschillende beweegredenen hebben gecollaboreerd met de bezetter.

De verhalen van deze verzetsmensen zijn allesbehalve alledaags. Het zijn de uitzonderingen, de enkelingen binnen de massa, de witte raven van het verzet. Toch maken ook zij deel uit van onze oorlogsgeschiedenis. Hun verhalen tonen aan dat de geschiedenis van het verzet rijker en meer divers is dan vaak wordt gedacht.